روح با روح ما چه میکند؟!! نقد و تحلیل انیمیشن Soul 2020
بســـــــم الله الرحمن الرحیم
مقدمه ای در چگونگی انسان : هرانسان مجموعه ای است از آگاهی ها و تمایلات . به زبان ساده ما اطلاعاتی داریم - دِیتا و دانستنی هایمان مثلا میدانیم 2*2=4 - و خواسته هایی - یعنی هر امریکه به آن تمایل یا کشش داریم مثل تفریح یا موفقیت یا.... - و رفتار های انسان نتیجه تمایلات اوست مثلا من تمایل به مطالعه دارم درنتیجه عمل میکم . هرگاه ما کتابی بخوانیم یا فیلمی ببینیم یا به یک موسیقی گوش کنیم تاثیری در میدان آگاهی و تمایلات ما ایجاد میشود که مقدار و نوع آن به نسبت هر اثر و هر مخاطب متفاوت است . مثلا فیلم های خشن و جنگی گاهی گرایش به تنازع و غضب درما پدید میاورد - اثری از جنس تمایل و گرایش - یا مستندی علمی باعث تغییر در دانش و اطلاعات ما میشود - اثری از جنس آگاهی و دانش - . (به زودی به صورت مجزا درباره ابعاد درونی انسان و نحوه تاثیر پذیری و تغییر درونیات او مطالب جذابی خواهم نوشت ان شاء الله )انسان ها در مقابل هنر و ادبیات تاثیر پذیری بیشتر و عمیقتری دارند وگرنه هنر معنی نداشت ! عجیب اینکه خیلی اوقات خودِ ما متوجه این اثر نمیشویم مثلا مدتی است دچار غم و یاس هستیم ولی نمیدانیم که این غم اثر فیلمی است که چند روز پیش دیدیم !!!
**********************************************************************************
دوستان عزیزم مطلبی که میخونید بررسی تاثیرات احتمالی انیمیشن Soul (یا روح ) بر مخاطب هست و نه نقد یک اثر سینمایی ازجهت فنی . البته درمواردی که ارتباطی به حوزه تاثیر بر انسان باشد به مواردی مثل داستان و شخصیت پردازی و... نیز به ناچار خواهیم پرداخت .
واما تحلیل و نقد اثر : ۱- همین اول کار بگم من وقتی انیمیشن رو دیدم واقعا ایده وداستان و پردازش رو تحسین کردم خیلی های دیگه هم تعریف و تحسین کردن که من هم خیلیش رو قبول دارم اما قرار نیست اینجا اون حرفها رو تکرار کنم چون اساسا کار من تحلیل جهات فنی و نقد به معنای معمولش نیست بلکه میخوام پیام ها و تاثیر کار رو بررسی کنم . هرچند تو مقدمه هم اینو گفته بودم ولی احتملا بازهم یه عده بهم گیر بدن :( ضمنا تمام تحلیل ها با استناد به محتوا و داستان و دیالوگ ها است ونه ذوقی و بی دلیل!
۲-نکته جالب اینه که غرب و خصوصا هالیوود معمولا سعی در انکار گزاره های دینی( منظورم دین خودمون نیست هاا ، همه ادیان آسمانی رو میگم ) وتمسخر اونها داشتن - کتاب آسمانی ، پیامبران ، جهان پس ازمرگ - ولی اینبار داستانی میبینیم که نه تنها جهان پس از مرگ رو انکار نمیکنه بلکه تایید و بلکه نشونش میده ! به نظرتون چرا؟؟؟ خلاصه بگم : چند سالیه که همه جای دنیا افراد زیادی با عقاید متفاوت پیدا شدن که مردن و زنده شدن و همشون چیزهایی از اونطرف تعریف میکنن که شبیه به هم هست (تجربه های نزدیک به مرگ یا NDE،ر.ک: کتاب زیبای سه دقیقه در قیامت ) پس دیگه اوضاع جوری شده که انکار این چیزا خریدار نداره امااااا .... بروبچه های هالیوود که وِل کن دین و ایمان ملت (منظورم ملت ما نیست هااا همه ملت ها رو میگم ) نیستن ، نشستن فکراشونو گذاشتن روهم و گفتن حالا که از ریشه نمیشه زد اقلا این بچه های بی گناهو بزاریم سرکار و یه جهان پس از مرگی نشونشون بدیم عجیبا و غریبا .... یعنی خدا وکیلی معادی که تو این انیمیشنه هیچ ربطی به ادیان آسمانی نداره وآثار تربیتی منفی و مخربی داره ....معادی که توش میشه فرار کرد یا میشه فرشته هارو گول زد....
پس خلاصه نقد این شد : تصویری که Soul از جهان پس از مرگ برای مخاطب میسازه ساختگی و تحریف شدس ولی کاش فقط این بود .....
۳- یکی از ارکان سینمای هالیوود نبود خدا و معنویت در جهان آثارشه ...منظورم صرفا یه لفظ god نیست منظورم خداییه که شخصیت ها باهاش ارتباط واقعی داشته باشن دعا کنن نیاز هاشون رو ازش بخوان ... خدایی که واقعا بتونه کاری کنه ....حتی در این انیمیشن که یه عقب نشینی محسوب میشه (به علت نشون دادن معاد برخلاف روند سابق ) هم کماکان خدایی نیست! در جهان هالیوود وقتی کسی بیفته تو مخمصه حتما باید یه قهرمان یا یه سلاح عجیب یا یه بازو خفنی چیزی بیاد و نجاتش بده واین یعنی خود به خود ذهنیت مخاطب رو محدود میکنه به عوامل ظاهری و مادی .... درجهان هالیوود هیچ غمگینی با درد و دل کردن با خدا شاد نمیشه و هیچ نگران و مضطربی با توجه به خدا آرام نمیشه ...
۴-شاید خیلی ها فکر میکنن پیام اصلی این فیلم امید به زندگی و حرکت وپیشرفته ، البته تاحدودی بله ولی نکات دقیقتری هم هست! لازمه کمی به سیر شخصیت اصلی داستان وتحولاتش دقت کنیم ، خلاصش اینه که جو گاردنر داره به شغل ثابت و درآمد وبیمه و امکانات میرسه ولی دلش میخواد قبول نکنه تا بتونه شبها بره تو رستوران یا کافه و موسیقی اجرا کنه (فقط من فهمیدم یا شما هم فهمیدین ایندو باهم منافات نداره و قابل جمع هست؟؟؟) واز طرف مادرش هم تحت فشاره بعدش میمیره و میره اونور میبینه ای دلِ غافل ! اگه از لحظات زندگیم لذت نبرم و برم دنبال شغل و درآمد ، وقتی بمیرم ناکام از دنیا میرم حتی آخر انیمیشن میگه : مطمئن نیستم که چطور زندگی کنم فقط میدونم باید از همه لحظات لذت ببرم!
بله عزیزان درست فهمیدید پیام روح به کودکان و نوجوانان معصوم شما اینه که کار و تحصیلات و موفقیت چیه بابا؟ اینارو ولش برو حالشو ببر!!!
۵-شاید تا الان فکر میکردید روح فقط باور های ادیان رو تحریف کرده ولی نُچ! حتی ساده ترین مسائلی که تو تمام دنیا بی دین ها هم باهاش بچه هاشونو تشویق به تلاش و پیشرفت میکنن در اینجا تحریف و حتی تمسخر و تحقیر شده . مثلا همه دانشمندان و پزشکان و نویسندگان و افراد برجسته و موفقی که انگیزه بخش و الگو هستن تحقیر و تقبیح شدن چون اونا نمیفهمن که زندگی برای پیتزا خوردن و راه رفتنه ! بلکه فکرمیکنن باید همه تلاش کنن به موفقیت برسن و برا خودشون کسی بشن ....اونامیگن دنیا آدم های استثنایی میخواد نه آدمای پیتزا خور!
بین خودمون باشه ، روح انیمیشنه نه فیلم و طبعا در درجه اول مخاطباش کودک ونوجوون هستن وگرنه ممکن بود برای لذت چیزایی بدتر از پیتزا خوردن و راه رفتن بگه! بگذریم...
۶-یکی از پیام های واقعا نا آشکار روح ، بی قیدی و پایبند نبودن به هیچ قانون و دستوری هست . شما کافیه به دو شخصیت جو و ۲۲ دقت کنید ایندو تو هر فضایی که هستن و در ارتباط با هرکسی درحال سرپیچی و به دلخواه خود عمل کردن اند ( انصافا کودک و نوجوان پای اینا چی بار میان؟؟؟ ) این دنیا یا اون دنیا ، خیابان یا مغازه سلمانی ، در برخورد با مادر یا فرشتگان ....همیشه کارهای عجیب و خلاف معمول میکنن مثلا تو آرایشگاه سلمونی آبنبات بچه ورمیدارن (این نکته خیلی بارز و فاحش نیست ولی مجموعه همه این کارهاشون تاثیر ناخودآگاه میگذاره)در حدی که یه فرد دیگه هم تشویق میشه و میگه منم آبنبات میخوام
و یا دزدیدن پیتزا تو خیابون (همین پیتزا میتونست بجای دزدی با اجازه یا پول خورده بشه ولی دزدیده شد چرا؟ اهل نقد و دقت میدونن آثار هالیوود نوعا تمام جزئیاتش هم با دقت و تعمد کارمیشه)
یا فرار از دست مسئولین اون دنیا و گول زدنشون ووو.....
به جرئت میتونم بگم روحِ کلیِ روح ، خلاف جریان آب رفتن ، به حرف هیچ کس گوش نکردن و پیروی از هوس ها و دلخواه هاست .حالا این بی قیدی و وِلِنگاری اگه با اون لذت طلبی (نکته۴) تلفیق بشه میدونید یعنی چی؟؟؟
لذت طلبی بدون هیچ حد ومرزی! عمق فاجعه رو بیشتر از این باز نمیکنم ....
۷-نکته جالب دیگه که خیلی ها متوجهش شدن اینه که برای اولین بار در کمپانی Pixar یک سیاه پوست قهرمان داستان شده ...ولی چرا؟آخه یه سیاه بشه شخصیت اول انیمیشن؟؟؟ اگه میخواید علتشو بدونید کافیه به پیام و مضمون اصلی داستان توجه کنید ( یعنی همون برو حالشو ببر ) .متاسفم برای گفتن این حقیقت عجیب و تلخ که Soul اثری است که ماموریت دارد طیف فرودست و غیر برگزیده را متقاعد کند که مسئولیت های مهم و تحصیلات و مشاغل خوب را رها کنند تا به جایش راه بروند و پیتزا بخورند ! البته با جملات جذاب و بهانه های دل خوش کن . و درنتیجه مدارج و مشاغل مهم درانحصار عده ای بماند.
نمیدونم عمق مطلبو گرفتید یا نه ... تو عمرم همچین خباثت و خیانتی در هنر ندیده بودم . شما اگه دقت کنید تموم جامعه ای که تو این فیلم نشون داده شده سیاه و بدبخت هستن از اون طیف که دنبال یه حقوق معمولی و حداقل امکانات اند . حتی تو کلاس مدرسه یه دختر مسلمون هم هست! ازاونطرف اون کسی که کوتاه نمیاد وهدفشو ول نمیکنه شاگرد سفیدپوست کلاسه ( همون دختره که اسمش کانی بود ).
۸-یکی دیگه از اصول هالیوود (منظورم چیزاییه که در اکثر آثارشون ثابته) اشاره چندباره و تاکید برفست فودها و نشون دادن تصویری لذت بخش و دلپذیر از اوناست که بازهم در این انیمیشن دیده میشه . شاید به نظر بعضی این موضوع خیلی مهم و قابل توجه نیست اما شخصا برام ثابت شده آثار هالیوود نادانسته مارو به فست فود ها متمایل میکنه (تقویت گرایش) و مثلا ممکنه بعد ازاین انیمیشن خیلی دلمون بخواد پیتزا بخوریم .
۹-از عجایب انیمیشن روح تصویری است که از عارف و عرفان نشون میده (آره منظور همون یاروی رقاصه) . ملغمه ای از عرفان های زمینی و شرقی و مدرن و رقص و.... . دریغ از معنا و معنویت و توجه به ماورای ماده و حس ( که درعرفان های حقیقی و اصیل هست ).وبازهم راه حقیقت رو برای مخاطب گم تر کرده ...
۱۰- شاید بعضی از دوستانِ خیلی متعصب روی این انیمیشن بعد از همه این نقدها هم بگن پیام این فیلم مثبته پس خوبه در آخر به تصویری که روح از زمین و امور روزمره زندگی نشون میده اشاره کنم . حقیقت اینه که دیالوگ ها و فضاسازی فیلم بارها زندگی و زمین و امور روزانه ای که همه ما باهاش سر و کارداریم رو تلخ نشون میده . ازجمله : دانش آموزان بی انگیزه و کسل ، مترو گرم و کثیف و خشن ، خیابون شلوغ پلوغ
انسانهایی که غرق در سگدو زدن و کارکردن هستن ودر نهایت هم تبدیل به روح سرگردان میشن
حتی یه جایی جوگاردنر یه دیالوگ عجیبی داره که اگه کسی بهش دقت کنه شاید احساس کنه تمام پیام فیلم درباره لذت از زندگی بااون دیالوگ زیر سوال میره اونجا که از زن نوازنده میپرسه حالا که به عشق و علاقمون یعنی اجرای موسیقی رسیدیم بعدش که چی؟!
(برای اینکه ذهن دوستان تو ابهام نمونه عرض میکنم تو عرفان وفلسفه اسلامی میگن حقیقت وجود انسان نامحدوده و لذات مادی ودنیایی چون محدودن انسان رو سیر نمیکنن پس باید بره برسه به حقیقتی نامحدود وتمام نشدنی و اون ذات خداونده .در این مطلب جای توضیح بیشترش نیست )
********************************************************************************
خب دوستان تقریبا نکات مهم Soul رو گفتم چندتا دیگه هم هست که شاید بعدا اونا روهم بنویسم . بازهم میگم این نکات همش مستند به خود انیمیشن بود و هرکدوم از این نکات چند سند و مدرک از صحنه های داستان داشت که برای اختصار، تفصیل و جزئیات تک تک صحنه هاشو نگفتم هرکس انیمیشنو دیده باشه احتمالا خودش متوجه میشه .ضمنا اینکه من میگم فیلم این تاثیرات رو داره بازهم تاکید میکنم برای مخاطبین مختلف مقدار و چگونگیش متفاوته (بعدا به صورت مجزا و دقیق به این مسائل خواهم پرداخت ).
********************************************************************************
کلام آخر : این فیلم ها و انیمیشن ها به فکر و روح ما وارد میشن ، از غذای جسم مهمترن خداییش بیشتر دقت کنیم که چی به خوردمون میدن!!! یاعلی
